Selamlar, bugün uzun süre üzerinde durduğum ve müzik enstrumanları dünyasında hala tartışılmaya devam eden bir konu üzerinde inceleme yapacağım. Yaklaşık 30 yıl kadar önce hayatımıza girmeye başlayan dijital aletlerin akla ilk geleni gitar efekt processörleri olsa da aslında “dijital” deyince büyük bir derya deniz efekt, kayıt ekipmanları, hatta gitarlara kadar giden bir yelpaze mevcut. Gün geçtikçe üretici şirketler yeni ve iddialı ürünleri piyasaya sürüyorlar. Ama bu aletlerin büyük bir kısmı yeni başlayan ve amatör kategorisindeki müzisyenlere yönelik üretiliyor.
Bundan yaklaşık 20 yıl kadar önce sadece temel düzeyde ihtiyaçlara cevap veren dijital aletler bugün profesyonel bir kayıt işlemini dahi başından sonuna kadar götürebilecek seviyeye geldiler. Fakat durumun hala tartışmalı olduğunu belirtmek gerek çünkü bir sinyalin belirli devrelerden, lambalardan geçmesi ile bir işlemcinin bu yolun sonuçlarını taklit etmesi arasında kocaman bir fark var. Bi kere fiziksel olarak aynı sonuca ulaşması görünürde imkansız fakat insanın ses algısının da bir sınırı var ve işlemciler bu sınıra kadar ulaşabilir. Dolayısıyla aradaki farkı anlamamız bir gün neredeyse imkansız dahi olabilir. Ama bugün hala dijital aletler diyince aklımıza ilk gelen aletin stompbox şekline sokulmuş processörler olması tamamen ticari bir durumdur. Asıl patlamayı yapan/yapacak olan aletler vst plug inler yani bilgisayar temelli işlem aletlerdir.
Konuyu çok dağıtmamak adına değineceğim ilk vak’aya girmek isterim. Öncelikle gitar efekt pedalları ile bunları taklit eden processörlerin temel çalışma prensiplerinden bahsetmek istiyorum. Öncelikle pedal diye tabir ettiğimiz stompboxlar içlerinde bir devre mekanizması ve belirli çiplere sahiptir. Gitardan gelen ses manyetikler aracılığıyla sinyale dönüştürülür ve bu sinyali jack ile stompboxa aktarırız. Stompbox bu sinyali belirli bir devreden/yoldan geçirerek ses üzerinde oynamalar yapar. Bu oynamalar sınırsız ihitmalde olabileceği gibi bugüne kadar denenmiş belirli gayet geniş bir efekt çeşitliliği de vardır. Bu efektlerden en ilkeli olan “fuzz” efekti en basit devre şemasına ve materyale sahiptir. Öyle ki siz bile bir elektronik dükkanından bulabileceğiniz bir kaç malzeme ile 3 5 liraya kendinize bir fuzz efekti yapabilirsiniz.
Bugün profesyonel müzisyenlerin sahnede kullandığı stompboxlar 50 - 100$ bandında değişen fiyatlara ve sınırsız seçim kombinasyonuna sahipler. Her ne kadar kullanılan sahne büyüdükçe efekt aletlerin fiyatı ve profesyonelliği artsa da bugün hala bu stompboxlar ile bu tip sahnelere çıkan pek çok müzisyen var. (Bkz: Stone Gossard, John Frusciante vs) Fakat stompbox kullanımında en önemli konu kullanacağınız amfinin kalitesi ve kabinlerin mikrofonlanması olayıdır. Bu durum ülkemizde çok amatörce ele alınıyor olsa da mikrofonlama konusunu öğrenmek çok karmaşık ve ezoterik değil.
Gitar efekt processörleri ise bugün müzik dükkanlarında iddialı cümleler ile pazarlanıyor. Özellikle pratik olduğu, daha ucuz olduğu, seçeneklerin daha fazla olduğu, ses kalitesinin neredeyse aynı olduğu, dijital aletlerin çok geliştiği, sahne kullanımı için daha uygun olduğu ve en iddialısı ise ünlü gitaristlerin bu aletleri kullandığı vurgulanıyor.
Tek tek incelemek gerekirse;
1. Processörler daha pratik: Bugün popüler olan processörler bir pedal boarddan daha küçük değil. Taşıma olarak aynı hacme sahipler
2. Processörler daha ucuz: Fiyat karşılaştırması yapmak çok zor değil ayrıca processörün içinde yer alan işlemlenmiş efektlerin kalitesini butik stompboxların kalitesiyle kıyaslamak mümkün değil.
3. Processörlerde daha fazla seçenek var: Evet ama deneme evresini geçtikten sonra bunların kaç tanesini esas tonunuz için kullanırsınız? 2 3 5? Tom Morello iseniz durum başka..
4. Yeni nesil processörlerin ses kalitesi analoga çok yakın: Eski nesil processörleri (zoom 505, rp 50) kalite olarak ezen aletler var evet ama ben hala bir Boss Ds-1 in sıcaklığına yaklaşan bir processör drive’ı görmedim.
5. Processörler çok gelişti: Gelişebilir ama vst plug inler daha çok gelişti. Kayıt için processör seçmek tercih meselesi. Ayrıca bir processörün içine lamba koymakla lambalı amfi tonu almaya çalışmak ne komik değil mi?
6. Processörler sahne kullanımı için çok uygun: Çünkü kabin mikrofonlaması yapmak çok zor bir şeymiş. Ama korkacak bir şey yok her şeyin bir yolu yordamı var kabin mikrofonlaması yapmak çok zor diye tüm set-up’ı ve ton mantığını değiştirmek hiç mantıklı bir hamle değil. Arkasında amfi olmayan gitaristin soundcheck sırasında çektiği işkenceyi tahayyül etmeye gerek yoktur sanırım.
7. Ünlü isimler artık processör kullanıyorlar: Hayır kullanmıyorlar. David Gilmour’un Çin malı bir dijital alet ile ne işi olur? Zoom’un Dave Mustaine ile olan talihsizliğine bir ara daha detaylı değineceğim.
